27 maja 2003 roku, czyli dokładnie 10 lat temu, ukazała się pierwsza publiczna wersja WordPressa – CMSa, który dzisiaj obsługuje około 18 procent stron w Internecie. Oznaczone numerkiem 0.70 wydanie było tak naprawdę nieco przerobionym skryptem b2/cafelog, nie oferującym zbyt wiele możliwości. Od tamtej pory WordPress jest nieustannie rozwijany, a skupiona wokół niego społeczność tworzy rozszerzenia i szablony, dzięki którym możliwości tego CMSa stale rosną.
Ten wpis stanowi krótki przegląd najważniejszych zmian, jakie miały miejsce w WordPressie na przestrzeni ostatniej dekady.
WordPress 0.70
Wydana 27 maja 2003 roku pierwsza publiczna wersja WordPressa była oparta na skrypcie b2/cafelog, powstałym niespełna dwa lata wcześniej. Jego twórcami byli Matt Mullenweg i Mike Little. Dodano do niego menedżera linków (którego usunięto w wersji 3.5), dostosowano go do standardu XHTML 1.1, udoskonalono interfejs panelu administracyjnego, wprowadzono ręczne wypisy i nowy szablon domyślny. Pojawiło się także inteligentne formatowanie – prekursor tego, z którym męczymy się do dzisiaj.
Pierwszy WordPress był prosty do bólu. Strona główna panelu administracyjnego nie przypominała w niczym dzisiejszego kokpitu, wpisy mogły być przypisywane tylko do jednej kategorii, nie istniało zarządzanie komentarzami, a cała nawigacja ograniczała się do kilku umieszczonych u góry strony linków.
WordPress 0.71
Kolejna wersja WordPressa ujrzała światło dzienne 9 czerwca 2003, czyli niespełna dwa tygodnie później. Mimo małej różnicy w numerku oraz niewielkiemu odstępowi czasu pomiędzy poprzednią wersją, edycja ta przynosiła sporo zmian i nowości. Do najważniejszych należały ponad 3-krotnie przyśpieszenie działania skryptu, wprowadzenie statusów wpisów (opublikowany, szkic i prywatny) oraz scalenie komentarzy, pingbacków i trackbacków.
WordPress 0.72
Wydana 11 października 2003 wersja 0.72 to same udoskonalenia, obejmujące praktycznie wszystkie aspekty działania WordPressa – od panelu administracyjnego, przez nowy szablon domyślny, aż do lepszych importerów.
WordPress 1.0
3 stycznia 2004 roku pojawił się WordPress 1.0. Tak duży skok w numeracji wersji był w pełni uzasadniony – zmian i nowości było naprawdę sporo. Wprowadzono przyjazne linki, możliwość przypisania wpisu do wielu kategorii, automatyczne aktualizacje, mechanizm moderacji komentarzy i wiele innych, mniej istotnych usprawnień (w tym zupełnie nową strukture plików i katalogów). Była to również pierwsza wersja, którą nazwano na cześć muzyka – „jedynka” została ochrzczona nazwiskiem Milesa Davisa.
WordPress 1.2
W maju 2004 roku pojawiła się długo wyczekiwany WordPress 1.2. Była to jedna z najważniejszych wersji tego CMSa – wprowadzała bowiem mechanizm wtyczek (wraz z akcjami i filtrami), dzięki któremu w łatwy sposób można było rozszerzać funkcjonalność WordPressa.
Poza tym wprowadzono podkategorie, mechanizm automatycznego tworzenia miniatur obrazków, szyfrowanie haseł i ciasteczek (większe bezpieczeństwo) oraz rozbudowano moderację komentarzy. W tej wersji WordPress został również przygotowany do tłumaczenia na inne niż angielski języki.
WordPress 1.5
Wydana 17 lutego 2005 roku wersja 1.5 przynosi kolejne istotne nowości. Przede wszystkim należy wspomnieć o stronach, bez których nie byłoby możliwe wykorzystywanie WordPressa do prowadzenia innych niż proste blogi stron internetowych. Wprowadzono również mechanizm szablonów.
WordPress 1.5 otrzymał pierwszą wersję kokpitu, którego wygląd i funkcjonalność były jednak dalekie od tego, co możemy zobaczyć tam dzisiaj. Przeorganizowano również menu panelu administracyjnego.
WordPress 2.0
26 grudnia 2005 roku światło dzienne ujrzał WordPress 2.0. Największe z punktu widzenia użytkownika zmiany dotyczyły panelu administracyjnego, który został gruntownie przebudowany. Dodano do niego edytor wizualny TinyMCE (który jest dostarczany z WordPressem do dzisiaj) oraz zmodyfikowano mechanizm przesyłania plików (trafił na stronę edycji wpisu). Te zmiany, wraz z możliwością podglądu tworzonego wpisu, miały na celu usprawnienie i przyśpieszenie procesu tworzenia treści.
Z innych, mniej istotnych nowości, warto wymienić nowy system ról użytkowników, framework do tworzenia własnych importerów, wprowadzenie do szablonów pliku functions.php oraz znaczne zwiększenie liczby dostępnych akcji i filtrów, dzięki którym twórcy wtyczek otrzymali jeszcze większe możliwości integracji z WordPressem. Ta wersja była również pierwszą, do której dołączono wtyczkę Akismet.
WordPress 2.1
Na kolejną „dużą” aktualizację WordPressa przyszło nam czekać ponad rok. Wersja 2.1 została wydana 22 stycznia 2007 roku i zawierała między innymi funkcję automatycznego zapisywania edytowanych wpisów, możliwość ustawienia statycznej strony głównej oraz pseudo-cron, za pomoca którego można automatycznie wykonywać różne czynności co określony interwał czasu. Dużo uwagi w tej edycji poświęcono szybkości działania panelu administracyjnego, którą znacznie poprawiono (między innymi dzięki zastosowaniu Ajaxa).
Niewielkich modyfikacji doczekał się również wciąż mało atrakcyjny i użyteczny Kokpit, czyli strona główna panelu administracyjnego.
WordPress 2.2
Wydana 16 maja 2007 wersja 2.2 zawierała kilka ważnych (moim zdaniem) zmian i nowości, głównie z technicznego punktu widzenia, ale nie tylko. Przede wszystkim trzeba wspomnieć o widgetach, których obsługa została zintegrowana z WordPressem (wcześniej można z nich było korzystać po aktywacji specjalnej wtyczki). Usprawniono również mechanizm automatycznych aktualizacji.
Spora część zmian w tej wersji dotyczyła technicznych aspektów działania WordPressa. Jako jedne z ważniejszych trzeba wymienić zmianę głównej biblioteki JavaScript na jQuery oraz zastosowanie biblioteki PHPMailer do wysyłania wiadomości e-mail.
WordPress 2.3
WordPress 2.3 ukazał się 24 września 2007. Najważniejszą nowością w tej edycji było wprowadzenie tagów. Wprawdzie ich obsługa była daleka od tego, co jest dostępne w tej chwili, ale od czegoś trzeba było zacząć (osobiście mam wrażenie, że sami twórcy WordPressa nie do końca wierzyli w sens dodawania tej funkcji). Poza tym wprowadzono nowy mechanizm sprawdzania dostępnych aktualizacji i powiadamiania o nich (działa on w praktycznie taki sam sposób do dzisiaj).
WordPress 2.5
Wersja 2.5 (nie było wersji 2.4) została wydana 29 marca 2008 roku i została przyjęta z dość mieszanymi odczuciami. Nie każdemu do gustu przypadł nowy wygląd ekranu edycji wpisów, który był chyba najbardziej kontrowersyjną zmianą w tej edycji. Wprowadzone zmiany i nowości były jednak na tyle znaczące, że w pełni usprawiedliwiały skok w numeracji wersji. Wprowadzono możliwość przesyłania wielu plików jednocześnie (z paskiem postępu), obsługę znaczników EXIF, zarządzanie tagami, informację o edycji wpisu przez innego użytkownika, prostszy w użyciu mechanizm aktualizacji wtyczek, galerie oraz uaktualniony edytor wizualny.
Kokpit panelu administracyjnego w końcu zaczął się do czegoś przydawać. Poza nową formą graficzną otrzymał on możliwość umieszczania na nim widgetów. Twórcy wtyczek otrzymali natomiast możliwość definiowania własnych shortcodów, z której do dzisiaj intensywnie korzystają.
WordPress 2.6
WordPress 2.6 został wydany 15 lipca 2008 i nie zawierał żadnych szczególnie istotnych nowości – był po prostu kolejnym krokiem w ewolucji tego CMSa. Jedyną znaczącą zmianą było wprowadzenie mechanizmu wersjonowania wpisów. Pozostałe nowinki, takie jak kulawa funkcja Press This! czy wsparcie dla nieistniejących już Google Gears można pominąć milczeniem.
Z mniejszych zmian wspomnieć warto o możliwości podglądu nowego szablonu (bez jego aktywacji), masowych operacjach na wtyczkach czy udoskonalony mechanizm umieszczania obrazków we wpisach i zarządzania galeriami.
WordPress 2.7
10 grudnia 2008 roku nadeszła rewolucja. Wersja 2.7 przyniosła olbrzymie, radykalne zmiany w interfejsie panelu administracyjnego – oczywiście na lepsze. Pozostałe nowości nie były już tak zauważalne: skróty klawiszowe do moderacji komentarzy, przyklejone wpisy, automatyczne aktualizacje szablonów, wątki w komentarzach i ich stronicowanie czy lepsze zarządzanie kolumnami i boksami w panelu administracyjnym.
WordPress 2.8
Wydany 10 czerwca 2009 roku WordPress 2.8 to powrót do ewolucyjnego cyklu wydawniczego. Poza nowym interfejsem do zarządzania widgetami i możliwością przeglądania oficjalnego repozytorium szablonów z poziomu panelu administracyjnego, w tej aktualizacji nie znalazło się nic ciekawego.
WordPress 2.9
Wersja 2.9, która ukazała się 18 grudnia 2009 roku, przyniosła dwie ważne, ale nie rewolucyjne nowości: kosz, w którym lądują usuwane wpisy i strony, oraz mechanizm oEmbed, ułatwiający osadzanie w treści multimediów z zewnętrznych źródeł. Miłym dodatkiem był również wbudowany edytor obrazków, aczkolwiek osobiście nigdy z niego nie korzystałem i korzystać nie zamierzam.
WordPress 3.0
Wydana 17 czerwca 2010 roku wersja 3.0 wprowadzała jedną bardzo ważną nowość: system zarządzania menu strony. Był to kolejny krok w kierunku zrobienia z WordPressa CMSa z prawdziwego zdarzenia. Sam panel administracyjny otrzymał bardzo dużo drobnych usprawnień, dzięki którym stał sie wygodniejszy w obsłudze. Użytkownicy dostali w swoje ręce nowy domyślny szablon Twenty Ten (ta konwencja nazewnictwa obowiązuje do dzisiaj).
Z punktu widzenia bardziej zaawansowanych użytkowników dużą zmianą było połączenie WordPressa z wersją MU (multi-user), w której na jednym skrypcie mogło działać wiele niezależnych od siebie stron (dzisiaj funkcja ta nazywa się instalacją sieciową).
Deweloperzy z kolei otrzymali możliwość tworzenia własnych typów wpisów, API do obsługi nagłówków i obrazów tła, a także możliwość dodawania własnych informacji do systemu pomocy kontekstowej w panelu administracyjnym.
WordPress 3.1
23 lutego 2011 roku zostaje wydany WordPress 3.1, w którym najważniejszą nowością są formaty wpisów. Ta nowinka, mimo że całkiem ciekawa, po prostu się nie przyjęła. Interfejs do obsługi formatów był (i jest do dzisiaj – ma się to zmienić w WordPressie 3.6) prostą listą, z której można było wybrać jeden z dostępnych formatów. Tyle. Nie wiadomo w jaki sposób wprowadzać dane specyficzne dla konkretnego formatu (na przykład adres URL dla linków) – zrzucono to na barki twórców szablonów, którzy wypracowali kilka, nie zawsze ze sobą zgodnych rozwiązań.
Z pozostałych nowości w tej wersji warto wymienić nowy interfejs do wstawiania linków (na obrazku powyżej), uporządkowany ekran edycji wpisu oraz kilka drobnych zmian wprowadzonych pod kątem korzystania z WordPressa jako CMSa (na przykład szablony archiwów dla własnych typów wpisów).
WordPress 3.2
Główny nacisk podczas prac nad wydaną 4 lipca 2011 roku wersją 3.2 położono na uczynienie WordPressa lżejszym i szybszym. Cel ten udało się osiągnąć – w większości przypadków wzrost szybkości działania był zauważalny. Poza tym wprowadzono kilka kosmetycznych zmian w wyglądzie panelu administracyjnego, wprowadzono pełnoekranowy tryb edycji wpisów oraz zaprezentowano Twenty Eleven – nowy szablon domyślny, wykonany w HTML5.
WordPress 3.3
WordPress 3.3 to jedna z tych wersji, która mogłaby w ogóle nie zostać zauważona. Poza nowym narzędziem do przesyłania plików, zmiany w tej edycji były w większości jedynie kosmetyczne (co nie oznacza, że nieistotne).
WordPress 3.4
Wydane 13 czerwca 2012 roku wersja 3.4 to kolejny etap powolnej ewolucji WordPressa. Przebudowie uległo narzędzie do personalizacji szablonów, które od tej pory pozwalało na podgląd wprowadzonych zmian bez konieczności ich zapisywania (a tym samym modyfikacji naszej strony). Kolejnej serii drobnych modyfikacji doczekał się również panel administracyjny. Wprowadzono również możliwość osadzania wpisów z serwisu Twitter.
WordPress 3.5
WordPress 3.5 ukazał się 11 grudnia 2012 roku i przyniósł zupełnie nowy interfejs zarządzania multimediami, znacznie wygodniejszy od tego, który był dostępny do tej pory. Nowym motywem domyślnym stał się Twenty Twelve. Sporych zmian doczekał się panel administracyjny – został dostosowany do ekranów HiDPI (Retina) i otrzymał lepsze wsparcie dla urządzeń mobilnych z ekranami dotykowymi. W wersji 3.5 usunięto również zarządzanie linkami, które zostało przeniesione do wtyczki – dotyczy to jednak tylko nowych instalacji.
WordPress 3.6
WordPress 3.6 nie został jeszcze wydany (swoją premierę będzie miał prawdopodobnie w ciągu kilku najbliższych tygodni), ale już wiemy na jego temat wystarczająco dużo. W tej wersji znajdzie się zupełnie nowy interfejs dla formatów wpisów, który powinien w końcu rozwiać wszelkie wątpliwości użytkowników odnośnie sposobu korzystania z tej funkcji. Dostaniemy również zupełnie nowy domyślny motyw – Twenty Thirteen.
Przyszłość WordPressa
Na przestrzeni ostatnich 10 lat WordPress zmienił się nie do poznania i przeszedł trudną drogę od skromnego, ograniczonego narzędzia do prowadzenia bloga do (prawie) pełnoprawnego CMSa, obsługującego dziesiątki milionów serwisów internetowych. W najbliższej przyszłości możemy spodziewać się dalszej ewolucji tego narzędzia – na rewolucje jego twórcy nie mogą sobie już niestety pozwolić. Na pewno zmiany pójdą w kierunku zrobienia z WordPressa jeszcze lepszego CMSa ogólnego przeznaczenia. Można mieć również nadzieję, że twórcy położą jeszcze większy nacisk na łatwość i wygodę korzystania z panelu administracyjnego, a także na jego wygląd – jak widać na przykładzie projektów pokroju Ghost, użytkownicy zwracają uwagę na te kwestie.
Nie ulega wątpliwości, że twórcy WordPressa mają jeszcze wiele do zrobienia i na pewno w najbliższym czasie nie zabraknie im pomysłów na nowości i usprawnienia, które można wdrażać w kolejnych jego wersjach. Jestem pewien, że zarówno użytkownicy, jak i twórcy wtyczek i szablonów, są w stanie wymienić wiele rzeczy, których brakuje im w WordPressie lub które chcieliby zmienić.
Ekipie odpowiedzialnej za WordPressa życzę kolejnych 10 lat sukcesów. Życzę im również tego, aby cały czas czuli na plecach gorący oddech konkurencji – bo nic tak nie napędza rozwoju jak (zdrowa) rywalizacja.
Ponieważ bardzo trudno jest zainstalować dzisiaj starsze wersje WordPressa, większość zrzutów ekranu pochodzi z bloga planetOzh.